„Dom nad rzeką Moskwą” Jurija Trifonowa, pisarza dobrze znanego polskiemu czytelnikowi, stanowi kontynuację cyklu tzw. powieści moskiewskich („Zamiana”, „Bilans wstępny”, „Długie pożegnania”, „Drugie życie”) – ukazującego współczesną inteligencję radziecką, a zwłaszcza tę jej część, która ulega zmieszczanieniu, przybiera wobec życia postawę konsumpcyjną.

Powieść, ujęta w formę wspomnień o dzieciństwie i młodości bohatera, podejmuje szereg ważkich problemów obyczajowych i etycznych. Trifonow analizuje motywy i sytuacje determinujące kształtowanie się postaw konformistycznych, sprzyjające wyzwalaniu się w człowieku zła, mówi o wpływie Wielkiej Historii na losy jednostki.