Książka stanowi pierwszą próbę ukazania odwiecznego w Rosji przywiązania do idei i praktyk autorytarnych. Autokracja była koncepcją kształtującą polityczną historię Rosji i w niej dominującą. Richard Pipes rozważa, dlaczego rosyjscy myśliciele, mężowie stanu i publicyści zawsze twierdzili, że Rosja może być sobą, tylko pod ustrojem autorytarnym.
Poczynając od wnikliwej analizy początków rosyjskiej państwowości w średniowieczu, gdy państwo wzrastało jako dominium książęce, Rosyjski konserwatyzm i jego krytycy zawiera mistrzowską prezentację głównych rosyjskich myślicieli i przedstawia w jaki sposób konserwatyzm stał się najważniejszym intelektualnym dziedzictwem Rosji. Pipes analizuje realia geograficzne, historyczne, polityczne, militarne i społeczne Rosyjskiego Imperium. Władcy Rosji i jej opiniotwórczy liderzy byli przekonani, że decentralizacja politycznej władzy nieuchronnie doprowadzi do rozpadu kraju.