Powieść opowiada historię Pawła Iwanowicza Cziczikowa, który podróżując po Rosji poznaje i wchodzi w interesy z najróżniejszymi ludźmi, bardzo często bezbarwnymi, jak on, a czasem wręcz odrażającymi. Cziczikow nie jest biedny, ale chce się wzbogacić, udając człowieka interesu.Jest na tyle sprytny, że kiedy przybywa do miasta N. w celu zakupu "martwych dusz rewizyjnych" - czyli chłopów pańszczyźnianych, którzy umarli od czasu ostatniego spisu rewizyjnego, a za których właściciele ziemscy zmuszeni są ciągle płacić podatki - wzbudza ogólną sympatię, zainteresowanie ludzi oraz zaufanie bankierów. Kiedy jednak w mieście wychodzą na jaw plotki na temat planów Cziczikowa porwania córki gubernatora, wtedy wszyscy poznają jego prawdziwe oblicze i cel zakupu tytułowych "martwych dusz".