Ukazuje panoramę polskiego społeczeństwa XIX wieku nawiązując jednocześnie do powstania styczniowego. Powieść publikowano po raz pierwszy w odcinkach na łamach "Tygodnika Ilustrowanego" od stycznia do grudnia 1887. W postaci książkowej Nad Niemnem ukazało się w 1888 roku.

Autorka planowała ograniczyć fabułę utworu tylko do małżeństwa pomiędzy panną z wyższych sfer a mężczyzną pochodzącym ze szlachty zagrodowej. Z czasem jednak tło obyczajowe zaczęło być coraz bogatsze, autorka zrezygnowała więc z pierwotnego tytułu powieści: Mezalians. W 1886 roku odbywała się intensywna praca nad tekstem, przeważnie na dworze w Miniewiczach, niedaleko wsi Bohatyrowicze. Wesele Elżuni z III tomu powieści jest inspirowane rzeczywistym weselem, na którym jednym z gości była Orzeszkowa.  

źródło opisu: wikipedia
źródło okładki: http://www.dobre-ksiazki.pl/nad-niemnem-p230889.html