Niniejszy tom zawiera dwie najważniejsze książki Stanisława Witkiewicza poświęcone teorii sztuki: "Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia" i "Szkice estetyczne". Wykłada w nich autor swój system poglądów filozoficznych i estetycznych oraz formułuje podstawowe kategorie teorii Czystej Formy. Szczegółowo rozważa takie zagadnienia, jak piękno, forma, kompozycja, kolor, deformacja świata przedstawionego. Podejmuje tez polemikę z krytykami, aby wyjaśnić powody licznych nieporozumień związanych z nowymi kierunkami w sztuce współczesnej. W "nowych formach w malarstwie" Witkacy przedstawia również swe idee historiozoficzne, kreśląc katastroficzna wizję rozwoju społecznego, który wprawdzie zapewni ludzkości szczęście, ale unicestwi religię, filozofię i sztukę. W doskonale zorganizowanym i zmechanizowanym społeczeństwie zaniknie potrzeba doznawania uczuć metafizycznych i zapanuje całkowita uniformizacja. Te koncepcje historiozoficzne znajdują rozwinięcie w wielu dramatach Witkacego oraz w powieściach " Pożegnanie jesieni" i "Nienasycenie".