„Solaris” to najsłynniejsza powieść Lema, należąca do kanonu literatury XX wieku, przetłumaczona na 40 języków i wydana w łącznym nakładzie kilkunastu milionów egzemplarzy. Pomimo dwóch nakręconych z rozmachem filmowych adaptacji pozostaje książką nieustannie odkrywaną na nowo przez kolejne pokolenia czytelników. Przejmująca historia kontaktu z obcą inteligencją stanowi tło dla rozważań o ograniczeniach naszego umysłu i specyfice ludzkiego poznania. Dla jednych historia miłosna, dla innych traktat filozoficzny – arcydzieło Lema wymyka się wszelkim ostatecznym interpretacjom.

Solaris to najsłynniejsza książka Lema: klasyczne dzieło mówiące o spotkaniu człowieka z Obcym z kosmosu, fascynujące nie tylko dlatego, że kosmiczna istota w niczym nie przypomina człowieka, ale też dlatego, że z samego spotkania pisarz wysnuł fabułę zarówno awanturniczą i emocjonującą, jak romansową – i do tego filozoficzną w podtekście.

Kosmonauta Kris Kelvin ląduje na stacji badawczej zawieszonej ponad powierzchnią planety Solaris, którą oblewa galaretowaty ocean. To on, ocean, jest jedyną planetarną „istotą” – na swój sposób żyjącą i zdolną do myślenia. Kelvin spotyka na stacji dwóch kolegów (trzeci zginął w niejasnych okolicznościach), ale ci okazują wobec niego dziwaczną rezerwę, coś najwyraźniej ukrywając. Niebawem okazuje się, że to „coś” to tzw. „twory F”, czyli neutrinowe kopie istot, których obrazy ocean odczytał w najściślej obwarowanych zakmarkach psychiki ludzi. Kelvina odwiedza wkrótce Harey – dziewczyna, która kilka lat wcześniej z powodu Krisa popełniła samobójstwo. Bohater próbuje się najpierw pozbyć „upiora”, ale wkrótce przychodzi doń następna Harey – i pozostaje, a między dwojgiem młodych rozwija się na nowo uczucie.

„Kim” jest jednak dziewczyna – i „kim” ocean próbujący kontaktu z ludźmi? Kris próbuje to zrozumieć i poczyna studia w pokładowej bibliotece. Napotyka kakofonię najróżniejszych sądów, które w ciągu wielu lat o Solaris wygłaszali uczeni, filozofowie, nawiedzeni, żurnaliści i zwykli hochsztaplerzy. Nauka o Solaris jawi się metaforą wiedzy ludzkiej – zawsze uwikłanej w antropomorfizmy i zależność od wytwarzanej przez człowieka kultury, bezradnej tedy wobec wszystkiego, co naprawdę nieludzkie.

Solaris – jak wszystkie podobne książki Lema – nie kończy się rozwiązaniem stawianych przez siebie dylematów: Harey ponownie musi od Krisa odejść, wybierając śmierć, a zrozpaczony bohater trwa dalej na stacji w oczekiwaniu nowych „okrutnych cudów”, stając się znowu metaforą – człowieka postawionego wobec tajemnicy „nieludzkości”, nie umiejącego wyjść poza siebie, niezdolnego rozbić lustra, w którym świat podsuwa mu wciąż odbicie jego własnej twarzy.  

źródło opisu: Wydawnictwo Cyfrant, 2012
źródło okładki: www.cyfrant.pl