Zmieniający się w dziewiętnastym wieku obraz terenu, na którym osadzone zostało Zabrze, powodowany gwałtowną industrializacją, zadecydował o zanikaniu tradycyjnej kultury ludowej na rzecz kultury środowisk robotniczych, determinowanej warunkami miejsca pracy. To też było powodem różnic w przekazach podań. Starzyk z familoków opowiadał o Skarbniku, utożsamionym później z Zabrzeskim [legendarny założyciel Zabrza], natomiast w rejonach o charakterze wiejskim częściej gościł utopiec czy inne miejscowe widziadła. W tych drugich też środowiskach okazalej funkcjonowały przekazy podań o charakterze para historycznym. Przyczyną było tu często wielowiekowe zasiedzenie rodów na tym samym, określonym terenie, wśród których przy braku zapisów, jedyną prawdziwą informacją o wydarzeniach nie tylko z rodzinnego kręgu były przekazy ustne, przechodzące z pokolenia na pokolenie.  

źródło opisu: Słowo wstępne
źródło okładki: skan własny