Choć szkielet polskiego systemu miejskiego ukształtował się w Średniowieczu, to jednak kolejne lata, a właściwie każda nowa formacja ustrojowa, przynosiły poważne zmiany wielkości, struktury społeczno-gospodarczej oraz funkcji miast polskich. Tak też stało się po 1989 roku, czyli w warunkach ustroju demokratycznego, społeczeństwa obywatelskiego i gospodarki rynkowej. Na treść niniejszej publikacji składają się wyniki badań cech, charakteru i dynamiki procesu rozwoju miast polskich na przełomie XX.. i XXI wieku. W nowej sytuacji ustrojowej rozwój i przemiany strukturalne miast kształtowały już zupełnie inne niż poprzednio czynniki (i ograniczenia), i to zarówno wewnętrznego (czynniki endogeniczne), jak i zewnętrznego (uwarunkowania egzogeniczne) charakteru. Celem prowadzonych badań było też zatem wskazanie na efekty, jakie wiązać należy z oddziaływaniem wyodrębnionych czynników. Starano się przede wszystkim określić wpływ takich czynników endogenicznych, jak: zmiana ustroju, działania samorządu terytorialnego czy sytuacja demograficzna, oraz takich czynników egzogenicznych, jak: globaiizacja i metropolizacja, przemiany poindustrialne i integracja europejska. Jest rzeczą zupełnie oczywistą, że dokonujące się zmiany musiały zostać osadzone w realiach procesów, jakie toczyły się i aktualnie toczą w miastach europejskich i na świecie, za czym przemawia coraz większy wpływ przemian globalnych na procesy gospodarcze i społeczne w Polsce, a co jest prostą konsekwencją usunięcia geopolitycznych barier izolacji politycznej, gospodarczej i społecznej. Treści zawarte w publikacji nie wyczerpują oczywiście całej gamy problemów, jakie pojawiły się w miastach polskich w okresie ciągle jeszcze trwającej transformacji systemowej. Nie uwzględniono także zapewne wszystkich czynników i barier toczących się przemian. Wzięto jednak pod uwagę te problemy oraz te czynniki, które uznano za ważne i które można było poznać, wykorzystując w prowadzonych badaniach dostępne materiały źródłowe, oraz te, które wiązały się z nową sytuacją, w jakiej po 1989 roku znalazły się miasta polskie.<p> Jerzy J. Parysek