Prezentowany tom studiów został ofiarowany prof. dr hab. Michałowi Pułaskiemu - znakomitemu badaczowi najnowszych dziejów Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej - przez grono uczniów i współpracowników z kraju i zagranicy. Zamieszczone w nim rozprawy, szkice i eseje pragną włączyć się w aktualne dyskusje wokół charakteru i tożsamości Europy Środkowej. Studia dotyczą zarówno spraw ogólnych jak i zagadnień szczegółowych. Z jednej strony są to rozważania wokół uwarunkowań kształtowania świadomości narodowej, z drugiej wokół spraw ściśle politycznych. Osobne miejsce zajmują watki dotyczące problematyki mniejszości narodowych i stosunków międzypaństwowych, sprawy polityczno-ustrojowe i prawne, społeczne i gospodarcze, w wymiarze europejskim i polskim. Wszystkie studia łączy płaszczyzna historyczna: w centrum zainteresowania autorów znalazły się kwestie dotyczące XIX i XX wieku. Bez próby zrozumienia złożonych uwarunkowań tych stuleci nie da się odpowiedzieć na wciąż żywe pytania, czym jest naród i państwo i jakie są między nimi relacje. O tym, że sprawy te nie straciły na aktualności dowodzi niedawny rozpad wieloetnicznych tworów (ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja) i powstanie w ich miejsce szeregu państw narodowych.