Przedmiotem niniejszego opracowania jest literatura polska lat 1949-1955, okresu tzw. realizmu socjalistycznego. W bardzo ograniczonym stopniu uwzględnione zostały sztuki z literaturą sąsiadujące, a wchodzące z nią w przywoływanym czasie w intensywne związki (plastyka, film, teatr). Również w niezbędnym tylko zakresie Słownik wykracza poza opis praktyk twórczych, prezentując najważniejsze składniki życia literackiego i szkicując kształt refleksji literaturoznawczej z pierwszego powojennego dziesięciolecia. Tam, gdzie okazało się to niezbędne (początki realizmu socjalistycznego, jego „życie pośmiertne”, kontekst literatury sowieckiej, itp.), granice czasowe przyjęte dla polskiego socrealizmu zostały przez nas przekroczone. Chodziło bowiem o to, by pokazać lata 1949-1955 w Polsce jako część procesów, które formowały kulturę krajów Europy środkowo-wschodniej, i które - widać to z dzisiejszej perspektywy - objęły w istocie kilka dekad XX wieku.