W tomie IV omówiona została sztuka dojrzałego renesansu dominująca we Włoszech w XVI wieku, kiedy to rywalizowali ze sobą trzej genialni artyści Leonardo da Vinci, Michał Anioł i Rafael Santi, a ich dzieła stanowiły punkt odniesienia dla pozostałych działających wówczas twórców, takich jak Donato Bramante, Jacopo Sansovino, Correggio, Perugino, Sodoma. Jednak następne pokolenie artystów, z Jacopem Pontormo i Rossem Fiorentino na czele, a potem Giuliem Romano, Parmigianinem, Cellinim, Bronzinem zerwało z klasycznymi kanonami sztuki renesansowej, zaczęło świadome łamać zasady harmonii doprowadzając do powstania ekstrawaganckiej i fantastycznej deformacji, zwanej manieryzmem. Był to też czas rozkwitu tonalnego malarstwa weneckiego i twórczości Giorgionego, Tycjana, później Tintoretta i Veronesego, w architekturze zaś w twórczości Palladia powrotu do form klasycznych, a na północ od Alp działalności jednego z najwybitniejszych renesansowych malarzy niemieckich Albrechta Dürera, a także Hieronima Boscha i Pietera Breugela starszego