Nie dałem rady dotychczas przeczytać żadnej części “Feliksa, Neta i Niki”, ale “dorosłe” powieści Rafała Kosika zaliczyłem wszystkie. “Vertical” - tę wspominam najlepiej, ale od niedawna na równi z “Verticalem” znajduje się “Różaniec”. Autor skumulował tu całkiem sporo elementów, które lubię nawet pojedynczo, a zebrane razem to już zapewniły mi po prostu wspaniałe przeżycie.

“Wyjście z cienia”, “Cylinder van Troffa”, “Cała prawda o planecie Ksi”, a tuż obok “Raport mniejszości”, “Ubik” a nawet “Blade Runner” - kto na brzmienie tych tytułów czuje szybsze bicie serca, ten pewnie “Różaniec” już posiada na półce /w czytniku. Bowiem nowa powieść Rafała Kosika kontynuuje najlepsze tradycje polskiej fantastyki socjologicznej, ale miesza je nieco z Dickowskim gmatwaniem świata przedstawionego i świadomością, że na tym świecie nie da się zrobić resetu i zmiana jest możliwa raczej tylko teoretycznie. Bohater - tak zwany nuzzler - jest jednocześnie detektywem w klimacie noir, cyberpunkową “zakamuflowaną opcją antyrządową”, ale i byłym mężem (ze wszystkimi tego konsekwencjami) i ojcem walczącym o prawo do widywania się z córeczką.

Harpad w żadnym wypadku nie czuje powołania do walki; nie chce zmieniać Pierścienia Warszawa, nie kusi go żadna forma wygodnego życia, trzyma się z daleka od rządu, od wyborów, od policji. Posiada talent przydatny, ale nielegalny, jako nuzzler potrafi zarobić, ale że jest to zarobek obciążony ryzykiem. A że jest dobry w swojej robocie, jest kwestią czasu gdy zainteresują się nim dwie najpotężniejsze organizacje utrzymujące się z kontroli głupszych od siebie: rząd i mafia.

Sam Harpad przypomina trochę innych bohaterów tego pisarza. Jest interesujący, bo jego problemy są interesujące, ale tym, co trzyma czytelnika przy książce jest nie bohater, a świat przedstawiony. Czym jest Różaniec, o co chodzi z Pierścieniami, dlaczego ludzie tak teraz żyją, i co to za życie, wypełnione szarością i brakiem jakiegokolwiek innego sensu, niż tylko oglądanie durnych programów w telewizji? Jaki ktoś (i kto?) ma interes w utrzymywaniu takiego stanu rzeczy? Czemu tak niewielu ludzi się w ogóle zastanawia nad tym, co istnieje dookoła nich? Jako czytelnik usychałem po prostu z ciekawości ile będzie “Paradyzji” w tym “Różańcu”?

A do tego mamy pytania o samo życie, jak kontrolować ludzi, jak utworzyć system, który będzie w stanie skutecznie walczyć z przestępczością, ile człowiek jest w stanie oddać wolności dla zaspokojenia potrzeby poczucia bezpieczeństwa, jak oddawanie wolności się kończy, i jakie plusy oraz minusy posiada sztuczna inteligencja, czy człowiek jest wart tego, by o niego walczyć - o tym wszystkim pisze autor pokazując świat, który niejednego zaskoczy. Jako czytelnicy (i widzowie, bo przecież filmów z tego nurtu jest od groma) jesteśmy przyzwyczajeni do pewnego schematu i rozwiązań, jesteśmy przygotowani na dramatyczne końcówki i pełne złudnej nadziei morały z historii płynące.

Ale autor jest mądrzejszy i zakończenie “Różańca” jest… powiedzmy, że jest niemożliwe do zapomnienia. A jakie prawdziwe. I prorocze.

Trudno jest mi pisać o książkach takich, jak ta. O książkach, które wymykają się standardom. Książkach, w których gdy już jako tako oswoisz się z głównym bohaterem, okazuje się, że to był jedynie rozbudowany prolog, a główną część akcji obserwujemy już oczami innego bohatera kilkadziesiąt lat później.

Nie warto pisać, o czym one są, gdyż połowa zabawy to właśnie odkrywanie przedstawionego świata. W tym wypadku świata przyszłości na Marsie. I to świata, który wcale nie jest stałą, potrafi gruntownie się zmienić na przestrzeni tych kilkudziesięciu lat.

Niezależnie od okoliczności jednak, takie książki zazwyczaj opowiadają o człowieku. O tym, że z jednej strony ludzie zawsze pozostaną tacy sami, ale z drugiej – że zawsze jest przestrzeń na własne wybory i decyzje.

Chyba lepiej zamiast o takich książkach pisać, po prostu je czytać. Bo ta powieść jest dobra. I to bardzo dobra.

Zacząłem od końca - opowiadanie Pawlikowskiej: beznadziejnie długie (50 stron!), beznadziejnie głupie, źle skonstruowane, nudne i mało śmieszne mimo wysiłków autorki, głębia myśli charakterystyczna dla prezentowanej przez autorkę filozofii (czytaj: głębi brak, za to płytkości 'skolko ugodno'). Pomieszanie z poplątaniem, ani ładu, ani składu, ani stylu. Kolumb, Hitler, "wąż do mnie podszedł", Sherlock Holmes i Einstein. A jakby tego wszystkiego było mało, to jeszcze na końcu napisano cdn...

Dehnel - opowiadanie krótkie, dowcipne, ładnie zbudowane, przyjemnie spuentowane. Zna się ten pan na krótkiej formie. Nasi tytani - śpiący rycerze spod Giewontu - spać mogą spokojnie:)

Kalicińska zaprezentowała klasyczną współczesną obyczajówkę. Historia kompromisów, wzlotów i upadków z wieloma odniesieniami do współczesnego światka polskiej polityki i rozrywki - kto chce niech rozszyfrowuje:) Historia o ludziach, ni to dobrych ni złych i o ironii losu. Zakończenie mnie rozczarowało, równie usilnym co bezsensownym, nawiązaniem do magicznej liczby 2012.

Kosik przedstawił porządne dystopijne SF. Świat zamknięty w upiornej destrukcyjnej pętli czasu. Warszawa jako futurystyczne blokowisko pełne umierających starców. Świat niczym wąż połykający własny ogon. Wielki PLUS za ten utwór.

Miłoszewski z nostalgią patrząc na Warszawę. Opowiadanie nienudne z tajemniczą intrygą w tle i rozwiązaniem w 2012. Przyczyną zamętu jest oczywiście kobieta, a WeZetka jest największym przysmakiem świata.

Pięciu autorów, pięć opowiadań - całość średniawa co najwyżej, choć Kosik zasługuje na więcej.

A--

Matko kochana, jak mnie ta książka rozczarowała. A na początku było tak pięknie...

"Vertical" tak mnie wkurzył, że zarobił sobie na opinię-giganta. Uprzedzam, że jestem w niej złośliwa jak nigdy przedtem, ale ta zniewaga krwi wymaga. Jakieś spoilerki się znajdą - czytacie na własne ryzyko.

Pierwsze ok. 30 stron to coś wspaniałego i szczerze polecam ich lekturę. Problem jest taki, że po intrygującym i dopracowanym opisie funkcjonowania podniebnego miasta będziecie mieli ochotę poznać odpowiedzi na pytania, jakie główny bohater zadaje starszym od siebie osobom. Doradzam zamknięcie książki w tym momencie i pogłówkowanie samemu; może wymyślicie jakieś ciekawe i sensowne rozwiązania niewiadomych świata Verticalu... bo autorowi ewidentnie się nie chciało/się nie potrafiło. Mnoży on tylko kolejne struktury swego uniwersum. Trzeba jednak przyznać, że ten "worldbuilding" (jak mawiają fantaści) to jedyna rzecz, jaka autentycznie mi się w "Verticalu" podobała i poświęcone nań rozdziały (jak te otwierające książkę) stanowiły fragmenty tak mocno wciągające, że nie mogłam się oderwać od lektury. Takie miejsca jak Herlan czy Mespaladia (zwłaszcza Mespaladia) poruszają wyobraźnię i dlatego moja ocena całości jest, w świetle niżej omówionych wad, bardzo wysoka.

Ale potem, po nakreśleniu tła wydarzeń, pałeczkę przejmowali główni bohaterowie, a ja miałam ochotę rzucić tę książkę w kąt. I przeważnie rzucałam, w związku z czym długo mi się zeszło, zanim dotarłam do ostatniej strony.

Co w nich takiego złego, zapytacie?

Ano mamy protagonistę, Murka, który jest znośny tylko przez te wspomniane wyżej 30 pierwszych stron - to jest kiedy oglądamy podniebny świat jego oczami, a on sam generalnie nic znaczącego nie robi. Niestety, w momencie, kiedy trzeba mu wziąć sprawy w swoje ręce, przemienia się on na amen w kompletną Mary Sue (czy też raczej jej męskiego odpowiednika - Gary'ego Stu). Mówiąc po ludzku - gość ma 15 lat i całe życie tylko naprawiał sieci, ale oto okazuje się, że ten prosty chłopak to genialny wynalazca, którego decyzje zawsze okazują się być dobre (och, jeszcze do tego wrócę!), poza tym potrafi świetnie walczyć (jak każde 15-letnie popychadło, wiadomo), i to zarówno z agresywnymi prawie-zombi, jak i ze spotkanym pierwszy raz w życiu rekinem. Co więcej - wszystkie ważniejsze "laski" instynktownie na niego lecą. A żeby chociaż przy tym miał jakieś ciekawe cechy charakteru... Nie, Murk jest tak wyrazisty jak biała kartka papieru na śniegu, ale i tak najwyraźniej to samiec idealny, więc co tam. Już rozumiecie, czemu szczerze miałam nadzieję, że coś go w końcu zabije (po tym rekinie straciłam ją jednak ostatecznie)? Ja rozumiem, że to miał być nasz - czytelników - przewodnik po świecie wymyślonym przez autora, ale czy naprawdę te idiotyczne walki były konieczne? Jak przygody, to realistyczne proszę, panie autor, bo tak, to inteligentna konstrukcja świata kłóci się z tymi idiotyzmami powyżej.

A to nie koniec, bo obok tego bohatera mamy główną postać kobiecą, Hersis. I nagle wszystko to, o czym wspomniałam, staje się 1000 razy gorsze.

Hersis... od czego tu zacząć? Narrator uparcie nazywa ją "Czarnowłosą" (tak, z dużej litery), nawet po tym, jak poznajemy jej prawdziwe imię - pretensjonalność tego zabiegu miała chyba testować granice mojej wytrzymałości czytelniczej. Natomiast sama dziewczyna jest po prostu głupia jak but: czepiła się Murka zupełnie bez powodu (bo jakieś durne przepowiednie, o których mówi, to jedna ze spraw, które autora nie obchodzą), a potem już tylko demonstruje totalną uległość i uwielbienie względem niego. Pochwala każdą jego decyzję, co więcej, wręcz wymaga, by to on je zawsze podejmował - co miało w zamierzeniu twórcy, jak mi się zdaje, kreować atmosferę determinizmu i takich tam, ale w połączeniu z "supermocami" Murka objawia mi się raczej jako jedno wielkie deus ex machina. Do tego Hersis nieustanie powtarza, że nic nie jest przypadkowe, aż miałam ochotę jej w końcu odpowiedzieć: pewnie, że nie jest, po prostu autor zapędził się po raz kolejny w kozi róg, to i do akcji musi wkroczyć "przeznaczenie", zwane też popularnie "dzikim fartem".

Dodajcie do tego żenujące "romantyczne" dialogi, jakie niekiedy prowadzi ta dwójka i macie prawie cały obraz (nędzy i rozpaczy). A nie, przepraszam, są jeszcze sceny erotyczne - te pomiędzy Murkiem i Hersis są nawet ok, ale opis miłości fizycznej w wykonaniu pewnego Jonathana i jego partnerki mało nie uszkodził mi trwale mózgu swoją nieudolnością. Czysty atak grafomanii, i to taki podwójnie bolesny, bo niespodziewany. Co się stało, panie Kosik?

Czyli tak: świat na początku bardzo ciekawy, ale pełen zagadek rozwiązanych od niechcenia, tak, że nic się w zasadzie nie klei; koszmarni bohaterowie; nagłe spadki formy pisarskiej; znajdzie się też trochę pomysłów i idei sygnalizowanych z subtelnością słonia w składzie porcelany i powalających oryginalnością na miarę błyskotliwego gimnazjalisty (ta okropna religia, opium dla mas! - a co, jeśli sami tworzymy wciąż nowe wszechświaty?! - wszyscy górnicy to imbecyle i niezdary - i moje ulubione: ach, to nierozumne pospólstwo, ten motłoch, powtórzmy razem, ogół społeczeństwa to motłoch!). Coś jeszcze? A tak, pasująca jak pięść do nosa choroba zmieniająca ludzi w prawie-zombi. To w sumie podpina się pod punkt "świeże i subtelne pomysły"... Tak samo jak postać Ptasznika, której jedyną rolą jest bycie "tym złym" (brzydkim "tym złym", co to się w koszmarach sennych pojawia, a jakże).

Gdyby nacisk położony był bardziej na postacie, niż na świat, to dostalibyśmy dziełko zmierzchopodobne z niestandardowym, intrygującym tłem. Na szczęście jest odwrotnie i w związku z tym sytuacja wygląda trochę lepiej - ale nasi (anty)bohaterowie i tak są zbyt ważni dla fabuły, by można było ich zignorować i delektować się samym pomysłem na wizję świata. Pomysłem, bo do pełnoprawnej wizji brakuje tu uporządkowania całości, jak już wspominałam.

No, wylałam swoje żale i jadowitości. A teraz wybaczcie, idę zapomnieć, że ktoś zmarnował tak wspaniały pomysł na powieść sci-fi.

PS. Zapomniałabym - korekta leży; mnóstwo tu literówek i źle rozmieszczonych przecinków, aż szkoda gadać.

Ostatnio kilka osób zamieszcza codziennie wpisy związane z 30-day Book Challenge, i choć zazwyczaj w takie rzeczy się nie bawię tym razem postanowiłam zrobić wyjątek od reguły. Czy uda mi się opisać wszystkie pozycje? Nie mam pojęcia, ale warto spróbować :)

Zaczynamy!

Dzień 1: najlepsza książka przeczytana w zeszłym roku.

Pierwszy wpis, a ja już muszę złamać zasady ^^

Szczęśliwie, w zeszłym roku udało mi się przeczytać wiele naprawdę genialnych książek i wybór tej jednej jedynej jest nie lada wyzwaniem. Dlatego ułatwiam sobie życie i przedstawię aż trzy pozycje.

Kolejność jak najbardziej przypadkowa:

Opowieści praskie, Tomasz Bochiński.

Jeden z najlepszych przykładów rodzimego realizmu magicznego. Zbiór opowiadań, które łączy warszawska Praga. RECENZJA

Kameleon, Rafał Kosik.

W zeszłym roku pochłonęłam trzy powieści Kosika i wszystkie mnie oczarowały. Z tych trzech "Kameleon" najbardziej utkwił mi w pamięci. Dlaczego? O tym przeczytacie TUTAJ

"Nieśmiertelność zabije nas wszystkich" Drew Magary.

Zdecydowanie najlepsza książka, jaką Prószyński wydał w zawieszonej już serii "Fantastyka". I, tak trochę nieskromnie: jedna z moich ulubionych zeszłorocznych RECENZJI :)

To by było wszystko, do zobaczenia jutro :D