হে কবি, হে গুরু, তোমায় প্রণাম । পঁচিশে বৈশাখ - শুভ জন্মদিন

Clouds come floating into my life, no longer to carry rain or usher storm, but to add color to my sunset sky.

Rabindranath Tagore

Influential Bengali poet and thinker Rabindranath Tagore (born May 6, 1861) was the first non-European to win the Nobel Prize for Literature.

Zbiór opowiadań noblisty z 1913 chodził za mną od pewnego czasu, aż w końcu został wybrany jako książka miesiąca w reanimowanym Dyskusyjnym Klubie Książki na Booklikes. To opowiadania skupiające się wokół bardzo pierwotnych kwestii – miłości, śmierci, rodzinnej solidarności, sprawiedliwości. Wydawać by się mogło, że dzięki temu pozostaną uniwersalne i zrozumiałe, mimo upływu czasu.

Ale to też obraz indyjskiego społeczeństwa, a zwłaszcza relacji małżeńskich – bardzo mi odległych. Znacznie chętniej czytałam o skomplikowanych zasadach kast czy krytyce angielskiego kolonializmu, czyli tematach umocowanych w historii Indii, niż o teoretycznie bardziej uniwersalnych uczuciach. Te wszystkie żony nazywające swoich mężów i synów bogami, nie mające żadnej pracy ani pasji, po śmierci męża odsyłane na wieczne wdowieństwo do domu ojca… tak ciężko się do nich odnieść, tak ciężko przyjąć ich oddanie i miłość, gdy wie się, że w gruncie rzeczy nie miały wyboru. Nie wspominając już o tym, że ciężko się nie skrzywić czytając o wybieraniu męża małej dziewczynce.

Dlatego najlepiej w pamięć zapadły mi te teksty, które wyłamywały się ze schematów, jak Moja piękna sąsiadka, której narrator – co prawda wiedziony osobistymi uczuciami do znajomej, ale jednak lobbujący w słusznej sprawie – próbuje walczyć z tradycją i zachęcać do brania za żonę wdów, by te nie musiały żyć samotnie. Albo te teksty, które miały gorzkie, przewrotne zakończenie, jak Rozwiązanie zagadki czy Stróż dziedzictwa. Opowiadania Tagore są czasem niezwykle ponure i przykre.

Ale moim ulubionym opowiadaniem okazała się Śmierć Kadambini, złośliwie dlatego, że przypomina trochę horror, nie zaś obyczajową analizę stosunków międzyludzkich lub pouczającą powiastkę. E.A. Poe był przerażony wizją przebudzenia się w grobie i  umieszczał ten motyw w swoich tekstach. Tu również się on pojawia – biedna Kadambini, po przebudzeniu na stosie przygotowanym do spalenia, myśli, że stała się duchem i zaczyna plątać się po śmiecie, stopniowo popadając w szaleństwo.

Jeśli sami chcecie się przekonać, jak prezentuje się twórczość indyjskiego noblisty, możecie pobrać e-booka z opowiadaniami za darmo z wolnych Lektur. Znajdziecie tam Biblioteczkę Noblistów z paroma innymi tytułami.

Słowa są zawsze w poszukiwaniu.

Gdybyśmy byli skończeni, nie szukalibyśmy słów. Tak się składa, że Tagore to jeden z tych, który szuka tam, gdzie ja również dużo przekopuję, więc sięgnąłem po pierwszą jego roślinę – wyrosły z Indyjskiej gleby „Dom i Świat”.

Sadzimy bowiem na żyznej ziemi naszych kultur i wspomnień; z odbić twarzy ludzi, których kochamy, czerpiemy światło, a z miejsc, w które wrośliśmy, lub w które przyszło nam paść jak nasiona rzucone przez wszechmogący wiatr, życiodajną wodę.

Ziemią Tagorego są Indie, Bengal, egzotyczność przyprawiająca polską duszę o zawrót głowy, inność będąca wielkim kuriozum, a zarazem ta sama, znana, oswojona osoba Drugiego. Brata. Brat mój, Rabindranath Tagore, zaklinacz tych samych słów, wypowiedzianych może w innym brzmieniu i rytmie, ale w stosunku do jednych i tych samych uniesień i upadków, opowiada.

W jego opowieści jest Nikhil, Bimala oraz Sandip. Trzy główne postacie, w których historie Tagore wplata ludzkość, jej wzniosłość, podłość, ciekawość, miłość, pożądliwość, chciwość. Prawdę i kłamstwo, spokój i wieczne nienasycenie, modlitwę oraz krzyk, prostotę oraz chytrość.

W prozie brodatego hinduskiego mędrca jest dużo poezji, dużo piękna, ale najważniejsze wydaje mi się to jak dociera on do serca człowieka, jak zbliża się do źródła jego motywacji, do czegoś najbardziej autentycznego, zarówno u zbrodniarza i okrutnika, jak i u szlachetnego mędrca, który jest się w stanie wyzbyć dla przeczuwanej w świecie doskonałości wszystkiego, co kocha, aby cel swojej drogi osiągać poprzez wolność, nie zaś posiadanie.

Lektura Tagorego jest wielką przyjemnością, ale też poza przyjemność znacznie wykracza. Jest otwartym umysłem hinduskiego geniuszu, pełnym wrażliwości i oddania poszukiwaniom niewyrażalnej w swej istocie, ale głęboko odczutej i doświadczanej dobrej natury Świata. Poprzez Dom, to co znane, bliskie, codzienne, Tagore odsłania Świat, znany wszystkim, i złym i dobrym.

W szczególności jednak przyjemność w jej czytaniu znajdą ci, którzy uczestniczą w poszukiwaniach, gdzie nasze słowa i myśli to myśliwskie psy, wypuszczone w gęsty Las Nieokreślonego.

The well know Chitrangada and Arjun’s love story from Mahabharat, recreated by Tagore in his play ‘Chitra’ has a poetic feel to it. The not so beautiful Chitrangada falls in love with the handsome Arjuna to attain him she goes to the God of love -Madana and God of eternal Youth- Vasnta, to beg for beauty and youth to attract Arjuna. She finally gets what she wants but yet she is unsatisfied she is afraid after revelation of her true self Arjuna would reject her. The imagination of Tagore is shown in his writing so wonderfully that his lyrical writing just pulls you to that era. This is not an exaggeration, but a simple truth. One should read to experience what it feels like.