A curious find when browsing overdrive ebooks.

Ilustracja 10 Archetyptura Czasu Andrzeja Głowackiego

Źródło: https://www.facebook.com/archetyptura

zobacz odcinek pierwszy

zobacz odcinek drugi

Zabawy treścią – przykłady współczesnej książki artystycznej (I)

Książka w postaci tradycyjnej to połączone elementy okładki i kompletu składek połączonych na grzbiecie.(12) O popularności i zaczytaniu świadczą przetarcia na grzbiecie, zagięte rogi, nie rzadko również plamy z napojów, które towarzyszą czytelnikowi podczas relaksu. Proces czytania dla wielu to odpoczynek od codzienności, możliwość przeniesienia się w rzeczywistość alternatywną. Dawniej taką funkcję pełniły opowieści snute przez baby i dziadów, legendy, historie przekazywane z ust do ust. „Doświadczenie lektury i kontaktu z językiem odbywało się bardzo długo za pomocą ucha; ono też było naszą pierwszą »ścieżką dostępu do mowy«”.(13) To dzięki obserwacji i słuchania uczymy się mowy, już jako czteroletnie dzieci posiadamy  wiedzę o zasadach gramatycznych ojczystego języka, które później w naturalny sposób wykorzystujemy podczas mowy i pisma. Zasób słownictwa z kolei powiększamy zarówno ze źródeł zasłyszanych, jak i pisanych.

Vandendorpe pisze, że tekst pozbawiony jest wymiaru intymnego, który był możliwy podczas przekazu ustnego dzięki osobowości lektora, manierze głosu, pauzom, budowaniu napięcia.(14) Można tu mówić o pośredniej personalizacji, bo to nie słuchacz decydował o wyglądzie tekstu ale lektor. Jednak istnieje niebezpieczeństwo, że ucierpi na tym sama konstrukcja treści. Karol Głombiowski zauważa, że język mówiony wykorzystuje uboższe słownictwo oraz prostsze konstrukcje stylistyczne gdyż mobilizuje się przy wykorzystywaniu intonacji a nie środków językowych właśnie.(15)

Jeszcze mniej korzystnie tekst wygląda, gdy sprowadzimy go do środowiska elektronicznego. Mimo, że jest on zapisany i posiada większą ekspresywność niż wypowiedź ustna(16), to teksty internetowe prowadzą często do rozproszenia. Zamiast integrować mnożą idee i możliwe odnośniki odsuwając myśl czytelnika od pierwotnego konceptu co może umniejszać wartość użytych figur stylistycznych i bogactwa leksykalnego. Owe treści mogą się nawet wydawać nieprzejrzyste i niepotrzebne. Jednak samo określenie tekst, które pochodzi z łacińskiego textus i oznacza „tkanie, snucie, przeplatanie” sugeruje przeplatanie się wątków i dyskredytuje sztywną linearność czytania, mimo istniejącego przeświadczenia, że lektura jest najbardziej udana, gdy przebiega w procesie linearnym.(17) Daje to zatem spore pole do popisu dla budowania treści w niekonwencjonalny i spersonalizowany sposób.

Personalizacja i dostosowanie treści do indywidualnych potrzeb to obecnie wiodący trend zwłaszcza w świecie nowych technologii. Trend ten dogonił również książki. Czy personalizacja książki jest w ogóle możliwa?

Może to być kłopotliwe. Po pierwsze z powodu norm przyjętych w świecie wydawniczym, po drugie z chęci przedstawienia treści „w sposób jak najprzystępniejszy dla czytelnika”. (18) Jednak interpretacja zależna jest już jedynie od czytelnika. „Czytając, wymyślam.”(19)  pisze Tadeusz Nyczek w komentarzu do wystawy współczesnej polskiej sztuki książki.

Andrzej Głowacki przeciera szlaki do nowego wymiary odbioru książki. Projekt Głowackiego założył, że można wydać książkę bez słów a personalizacji tekstu dokona sam czytelnik. I tak oto powstała „pierwsza polska książka z dziedziny literatury pięknej zapisana graficznym językiem QR-kodów.”(20) QR kod służy do kodowania znaków numerycznych i alfanumerycznych tak, aby można je było szybko odczytać przy użyciu specjalnego narzędzia, skanera.(21)  Początkowo usprawniał transport przesyłek, dziś pozwala na przesyłanie treści książki.

Ilustracja 11 Archetyptura Czasu Andrzeja Głowackiego

Źródło: Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online] https://www.facebook.com/archetyptura

Ilustracja 12 Skanowanie książki w QR kodach

Źródło: Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online], https://www.facebook.com/archetyptura

Ten eksperyment, tu bez ogródek można użyć tego stwierdzenia, angażuje czytelników w sposób totalny. To czytelnik musi zaangażować się w tworzenie treści od początku do końca, począwszy od zeskanowania kodu, poprzez przeczytanie tekstu, zapisków dni, po przedstawieniu go, często w tradycyjny sposób, na papierze, lecz w formie nietradycyjnej. I tak oto książka bez słów, która w swej formie mogłaby „przeczyć samej istocie książki”(22) staje się reprezentantem wyobraźni jej czytelników.

          Ilustracja 13 Przykład personalizacji książki Andrzeja Głowackiego

    Źródło: Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online], https://www.facebook.com/archetyptura

Dowody kreatywności i indywidualnego odbioru lektury można podziwiać na profilu owego eksperymentu na platformie Facebook(23) i kreacjom tym zdecydowanie nie można odmówić ekspresywności. Ciekawe jest, że owa personalizacja praktycznie w każdym przykładzie odbywa się poprzez pismo i grafikę, czyli środki, które tradycyjnie kojarzą nam się z książką. Sama forma jednak jest daleka od konwencji standardowej publikacji i często bardziej przypomina takie formy plastyczne, jak plakat czy kolaż.

Ilustracja 14 Personalizacja Archetyptury Czasu - wykonanie Adam Piętak

 Źródło: Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online], https://www.facebook.com/archetyptura

Ilustracja 15 Personalizacja Archetyptury Czasu 

 Źródło: Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online], https://www.facebook.com/archetyptura

Archetyptura czasu jest uporządkowana i jednolita. Wykorzystanie QR kodów, które ograniczone są do białych i czarnych kwadratów dodatkowo to uwypuklają. Pojedyncze strony książki posiadają od jednego do kliku kodów wpuszczając powietrze do konstrukcji z gigantycznych znaków graficznych.

Z kolei personalizacja tych ‘tekstów’ to absolutna wolność twórcza, ramami są jedynie wyobraźnia i możliwości osoby skanującej. Tu przechodzimy do interpretacji nie tyle czytelnika, co autora danej formy treści, artysty, który pokazuje jak postrzega otaczający go świat książki poprzez ruch, głębię, geometryczne uporządkowanie lub feerię barwnych plam.(24)

zobacz odcinek czwarty (wkrótce)

11. Książki nie do poduszki, „Newsweek” [online]. Dostępny w Internecie http://kultura.newsweek.pl/ksiazki-nie-do-poduszki,22360,1,1.html

12.  Wikipedia [online]. Dostępny w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%85%C5%BCka#Elementy_budowy_ksi.C4.85.C5.BCki 

13. Vandendorpe Christian, Od papirusu do hipertekstu. Esej o przemianach tekstu i kultury”, tłum. Anna Sawisz, Warszawa 2008, s. 19.

14. Tamże, s. 20.

15. Głombiowski Karol, Książka w procesie komunikacji społecznej, Wrocław 1980, s. 39.

16. Tamże, s. 39.

17. Vandendorpe Christian, Od papirusu do hipertekstu. Esej o przemianach tekstu i kultury”, tłum. Anna Sawisz, Warszawa 2008, s. 40.

18.  Głombiowski Karol, Książka w procesie komunikacji społecznej, Wrocław 1980, s. 20.

19.  Nyczek Tadeusz, Widzoczytelnik w krainie niby książek, [w:] Współczesna Polska Sztuka Książki, pod red. Alicji Słowikowskiej i Hanny Kocańda-Kołodziejczyk, Warszawa 1998, s. 13.

20.  Archetyptura – Andrzej Głowacki, [w]: Facebook [online]. Dostępny w Internecie: https://www.facebook.com/archetyptura

21. Wszystko o kodach QR, „Komputer świat” [online]. Dostępny w Internecie: http://www.komputerswiat.pl/jak-to-dziala/2011/06/wszystko-o-kodach-qr.aspx 

22. Nyczek Tadeusz, Widzoczytelnik w krainie niby książek, [w:] Współczesna Polska Sztuka Książki, pod red. Alicji Słowikowskiej i Hanny Kocańda-Kołodziejczyk, Warszawa 1998, s. 13.

23. Archetyptura – Andrzej Głowacki, W: Facebook [online]. Dostępny w Internecie: https://www.facebook.com/archetyptura

24. Hildebrand Adolf, Problemy formy w sztukach plastycznych, tłum. Tadeusz Zatorski, Warszawa 2012, s. 9.

Secret Fore-Edge Paintings Were Revealed in Early 19th Century Books

It's amazing! I can't even imaging how much work and patience this book art required. The outcome is splendid, and unexpected! Like a hidden treasure.

Secret Fore-Edge Paintings Were Revealed in Early 19th Century Books

It's amazing! I can't even imaging how much work and patience this book art required. The outcome is splendid, and unexpected! Like a hidden treasure.

"The initial idea of this 360 degree book is "Expressing one scene of story in 3 dimensional way using a whole page of book".

magical book worlds, go inside them