fot. gazeta.pl

Już jutro poznamy laureata tegorocznej edycji Nagrody Nike. Tym razem atmosfera panująca wokół tego wydarzenia jest wyjątkowo gorąca. Z jednej strony pojawił się problem Marcina Świetlickiego, który nagradzanym być nie chce (choć jego tomik na to w pełni zasługuje), z drugiej niedawno pojawiła się informacja, jakoby Ignacego Karpowicza łączył jakiś związek z sekretarzem nagrody.

Odstawmy jednak plotki na bok, bo nie to się w tym przypadku powinno liczyć. Najważniejsza jest literatura i to właśnie na niej powinniśmy się skupiać, a nie na tym, kto z kim śpi i kto komu jest winien ile pieniędzy. Czas przypomnieć sobie listę finalistów Nike:

1. Ignacy Karpowicz Ości, Wydawnictwo Literackie (recenzja)
2. Jerzy Pilch Wiele demonów, Wielka Litera (recenzja)
3. Szymon Słomczyński Nadjeżdża, Biuro Literackie (recenzja wkrótce)
4. Brygida Helbig Niebko, W.A.B.
5. Patrycja Pustkowiak Nocne zwierzęta, W.A.B. (recenzja)
6. Karol Modzelewski Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Iskry
7. Marcin Świetlicki Jeden, emg (recenzja)

Jak zwykle na dzień przed oficjalnym wręczeniem nagrody poznajemy wyniki głosowania czytelników. W tym roku sukces odniosła „oczywista oczywistość”, czyli Ości Igora Karpowicza, co było dość łatwe do przewidzenia i raczej nikogo nie powinno to dziwić.

Co zwycięży? Poezja czy proza? Młodość czy doświadczenie? O tym, kogo nagrodzi kapituła przekonamy się już jutro. Transmisję z gali będzie można zobaczyć w TVP 2 o godzinie 22:10.

Patrycja Pustkowiak

W.A.B., 2013

Kim jest alkoholik? Najczęściej myśląc o osobie uzależnionej od alkoholu automatycznie zawężamy swoje postrzeganie jedynie do tzw. pijaczków, którzy spędzają całe dnie na wegetacji w pobliżu sklepów monopolowych i barów. Pijak jest mężczyzną, dość zaniedbanym, o szarej cerze i mętnym wzroku. Bywa zabawny, bywa agresywny, trudno przewidzieć jego zachowanie. Lepiej omijać szerokim łukiem.

Prawda jest jednak zupełnie inna. Alkoholik wcale nie musi być zaniedbanym mężczyzną. Ba, on wcale nie musi być mężczyzną. O tym właśnie próbuje przekonać nas Patrycja Pustkowiak za pomocą swojej debiutanckiej powieści Nocne zwierzęta.

Tamara Mortus to 30-letnia kobieta, która zdecydowała się porzucić swoje dotychczasowe szablonowe życie (korporacja itp.) i rozpocząć niekończący się festiwal hedonizmu. Alkohol, narkotyki, nocne kluby i przypadkowe znajomości – tak wygląda nocne życie bohaterki. Dzień to czas odpoczynku, trawnia w oczekiwaniu na zachód słońca. Po zmroku miasto otwiera swoje ramiona i przyciąga spragnioną wrażeń Tamarę, która korzysta z życia bez opamiętania. Leje się alkohol, układają się kreski. Jedyne od czego powstrzymuje się Tamara to kontakt fizyczny z mężczyznami. Nieczuła na zaczepki mężczyzn wybiera pornografię i wibrator.

Opowieść Pustkowiak nie jest oczywiście pochwałą hedonistycznego trybu życia. Tamara nie zna granic i już na samym początku powieści dowiadujemy się, że jednak takowe istnieją a nasza bohaterka właśnie je przekroczyła. Czy spotka ją zasłużona kara? Tego się nie dowiemy, bowiem autorce nie zależy wcale na edukacyjnym aspekcie swojego dzieła. Nocne zwierzęta mają bowiem bawić, a nie zmuszać do przemyśleń. Takie przynajmniej można odnieść wrażenie po lekturze całości.

Pustkowiak nie jest Dostojewskim, który na papier przelewa rozterki swojego bohatera Zbrodni i kary. Daleko jej nawet do Hłaski i jego portretu alkoholika z Pętli. Ona podchodzi do problemu nieco z przymrużeniem oka, zarzucając zarówno ton moralizatorski jak również jakiekolwiek próby stworzenia wiarygodnego profilu osoby uzależnionej. Tamara wydaje się być postacią papierową, nastawioną jedynie na rozrywkę, trochę marudną, choć obdarzoną dość kąśliwym poczuciem humoru. Nie cierpi z powodu swojej przypadłości, nie toczy wewnętrznej walki. Dlatego wszyscy, którzy spodziewali się po tej książce portretu psychologicznego alkoholiczki, poczuli się oszukani.

Zamiast psychoanalizy otrzymujemy satyrę. Czasy współczesne widziane z perspektywy osoby o dość luźnym podejściu do życia, która bez skrępowania prezentuje czytelnikowi swoje racje, czyniąc to w dodatku w taki sposób, że książka zamiast wywoływać w czytelniku współczucie, żal itp., sprawia, że z jego twarzy przez większość czasu nie znika uśmiech. Atmosfera poważnie zagęszcza się dopiero pod sam koniec książki, jednak zanim zaczniemy się wczuwać w sytuację, powieść dobiega końca.

Cała moc Nocnych zwierząt leży jednak nie w warstwie fabularnej, ale w języku jakim posługuje się Pustkowiak. Lekki, nieco uszczypliwy, mknący od skojarzenia do skojarzenia, wypełniony po brzegi celnymi ripostami. Zamiast wyszukanych metafor i dopracowanych do połysku górnolotnych fraz, styl powieści razem z bohaterką sięga dna. Robi to jednak w umiejętny sposób i chociaż w tekście wprost roi się od wulgaryzmów i nieco zbyt dosadnych uwag czy opisów, to jednak wszystko wydaje się być na swoim miejscu.

Nocne zwierzęta to debiut udany. Wyraźnie czuć powiew świeżości, choć oczywiście nie jest to dzieło bez skazy. Czasami coś zazgrzyta, coś się dłuży, coś wydaje się zbyt przesadzone. Ze względu na język nie przypadnie ona każdemu do gustu, jednak warto dać jej szansę. Warto również pamiętać, że to dopiero pierwsza powieść Pustkowiak. Skoro już z tym pierwszym tekstem zaszła tak daleko (uznanie krytyków, nominacje do nagród, w tym finał Nike), to co pokaże przy następnych?

Dzisiaj czas na pierwszą debiutantkę w gronie tegorocznych finalistów.

Patrycja Pustkowiak Nocne zwierzęta

Nocne zwierzęta to wyjątkowo udany debiut młodej pisarki. Nominacje do najbardziej znaczących nagród literackich w Polsce, Gdyni i Nike, teraz wejście do grona finalistów w tej drugiej. A to wszystko za sprawą opowieści o pewnej 30-latki, kobiety uzależnionej od alkoholu i nie stroniących od innych atrakcji, które oferuje nocą miasto. Zdaniem wielu krytyków, jest to powieść rewolucyjna, zrywająca ze stereotypem mężczyzny-alkoholika i pokazująca, że z takim problemem zmagać się mogą również i kobiety.

Czy jest ona faktycznie aż tak "odmienna"?

fot.nagrodaliterackagdynia.pl

Dzisiejszy dzień obfituje w ważne wydarzenia literackie. Nie ucichły jeszcze komentarze dotyczące dopiero co ogłoszonych nominacje do Nike, a już pojawiła się kolejna wiadomość, tym razem dotycząca dzieł docenionych przez jury Literackiej Nagrody Gdynia.

Tradycyjnie nagroda przyznawana jest w trzech osobnych kategoriach – za najlepszy tomik poetycki, prozę oraz dzieła z gatunku eseju i reportażu. W tym roku została dodana kolejna, jakże ważna kategoria – przekład na język polski.

Nominowani zostali:

POEZJA

Darek Foks Rozmowy z głuchym psem (Dom Literatury w Łodzi, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi, Łódź)

Szczepan Kopyt Kir (Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań)

Joanna Roszak Ladino (Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań)

Michał Sobol Pulsary (Wydawnictwo Nisza, Warszawa

Marcin Świetlicki Jeden (Wydawnictwo EMG, Kraków)

PROZA

Krzysztof Jaworski Do szpiku kości. Ostatnia powieść awangardowa (Biuro Literackie, Wrocław)

Andrzej Muszyński Miedza (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec)

Jerzy Pilch Wiele demonów (Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa)

Paweł Potoroczyn Ludzka rzecz (Wydawnictwo W.A.B., Warszawa)

Patrycja Pustkowiak Nocne zwierzęta (Wydawnictwo W.A.B., Warszawa)

ESEISTYKA

Jan Balbierz „A propos inferna” Tradycje wynalezione i dyskursy nieczyste w kulturach modernizmu skandynawskiego (Wydawnictwo Universitas, Kraków)

Ewa Graczyk Od Żmichowskiej do Masłowskiej. O pisarstwie w nadwiślańskim kraju (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk)

Michał Książek Jakuck. Słownik miejsca (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec)

Wojciech Nowicki Salki (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec)

Arkadiusz Żychliński Wielkie nadzieje i dalsze rozważania (Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań)

PRZEKŁAD NA JĘZYK POLSKI

Wawrzyniec Brzozowski Pamiętniki króla Stanisława Augusta. Antologia, autor oryginału Stanisław August Poniatowski (Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa)

Jerzy Czech Wdrapałem się na piedestał. Nowa poezja rosyjska, wybór wierszy szesnastu poetów rosyjskich, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec)

Ryszard Engelking i Tomasz Swoboda Śnienie i życie, autor oryginału Gérard de Nerval (Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk)

Grzegorz Franczak i Aleksandra Klęczar Poezje wszystkie, autor oryginału Katullus (Wydawnictwo Homini, Kraków)

Ryszard Krynicki Psalm i inne wiersze, autor oryginału Paul Celan (Wydawnictwo a5, Kraków)

W przypadku Gdyni możemy chyba mówić o mniej oczywistych wyborach kapituły, niż tych dokonanych przez jurorów Nike. Zabrakło takich ‘pewniaków’ jak Rejmer, Karpowicz, czy Myśliwski (choć nie obyło się bez bohatera dnia, Jerzego Pilcha), pojawiło się za to więcej publikacji w mniejszym stopniu promowanych w mediach. Tym samym Gdynia po raz kolejny pokazuje, że idzie w trochę innym, mniej popularnym kierunku niż Nike, zwłaszcza pod względem eseistyki oraz poezji, choć i w prozie zdarzają się oryginalne pozycje (patrz Kebab meister).

Zwycięzców poznamy 28 czerwca.

fot. wyborcza.pl

Poznaliśmy nominacje do Nagrody Nike, jednej z najważniejszych nagród literackich w Polsce. W tym roku wśród 20 wytypowanych tomów po raz kolejny dominuje proza oraz Jerzy Pilch, który po raz pierwszy w historii nagrody został autorem z dwiema nominacjami.

Oto pełna lista nominowanych książek:

POWIEŚCI

Justyna Bargielska Małe lisy (Czarne, Wołowiec)

Brygida Helbig Niebko (W.A.B., Warszawa)

Ignacy Karpowicz ości (Wydawnictwo Literackie, Kraków)

Wiesław Myśliwski Ostatnie rozdanie (Znak, Kraków)

Łukasz Orbitowski Szczęśliwa ziemia (Sine Qua Non, Kraków)

Jerzy Pilch Wiele demonów (Wielka Litera, Warszawa)

Paweł Potoroczyn Ludzka rzecz (W.A.B., Warszawa)

Patrycja Pustkowiak Nocne zwierzęta (W.A.B., Warszawa)

TOMY POETYCKIE

Wojciech Bonowicz Echa (Biuro Literackie, Wrocław)

Darek Foks Rozmowy z głuchym psem (Dom Literatury w Łodzi, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi)

Szymon Słomczyński Nadjeżdża (Biuro Literackie, Wrocław)

Xawery Stańczyk Skarb piratów (Lampa i Iskra Boża, Warszawa)

Marcin Świetlicki Jeden (EMG, Kraków)

REPORTAŻE

Wacław Radziwinowicz Gogol w czasach Google'a (Agora, Warszawa)

Małgorzata Rejmer Bukareszt. Kurz i krew (Czarne, Wołowiec)

Ziemowit Szczerek Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian (Korporacja Ha!art, Kraków)

TOMY ESEISTYCZNE

Andrzej Stasiuk Nie ma ekspresów przy żółtych drogach (Czarne, Wołowiec)

Piotr Szarota Wiedeń 1913 (słowo/obraz terytoria, Gdańsk)

AUTOBIOGRAFIA

Karol Modzelewski Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca (Iskry, Warszawa)

DZIENNIK

Jerzy Pilch Drugi dziennik (Wydawnictwo Literackie, Kraków)

Zaskoczeń nie ma, większość pozycji z listy albo była już w tym roku nagradzana (ości, Bukareszt, Przyjdzie Mordor i nas zje), albo pojawiała się w zestawieniach najlepszych tekstów literackich minionego roku (na czele z Ostatnim rozdaniem Myśliwskiego, dwukrotnego laureata Nike). Powracają również autorzy, którzy ubiegali się o wygraną w ubiegłym roku – Justyna Bargielska (rok temu z tomikiem Bach for my baby znalazła się w gronie finalistów) oraz wspomniany już Jerzy Pilch, który uzyskał wówczas nominacje z pierwszy tom swojego Dziennika.

Kto ma największe szanse na zdobycie nagrody? Matematycznie jest to oczywiście Pilch, sentymentalnie - Myśliwski, zgodnie z gustami czytelników - prawdopodobnie Karpowicz lub Rejmer. Decyzje jury są jednak nieodgadnione i nie zdziwię się, jeśli ich wybór padnie na książkę, która nie była tak szeroko promowana, jak większość wspomnianych tu pozycji.

Finalistów nagrody poznamy we wrześniu, laureata w październiku.

Więcej o informacji o nominowanych książkach już wkrótce.