Jury Nagrody Literackiej Europy Środkowej ogłosiło listę 14 książek, wyłonionych z 51 zgłoszonych, które zakwalifikowały się do półfinału.

1. Jelena Czyżowa Czas kobiet, przekł. Agnieszka Sowińska /Wydawnictwo Czarne/ Rosja

2. Emil Hakl Zasady śmiesznego zachowania, przekł. Julia Różewicz /Wydawnictwo Afera/ Czechy

3. Ołeksandr Irwaneć Choroba Libenkrafta, przekł. Natalia Bryżko i Natalia Zapór /Biuro Literackie/ Ukraina

4. Ismail Kadare Wypadek, przekł. Dorota Horodyska /Świat Książki/ Albania

5. Andrij Lubka Killer przekł. Bohdan Zadura /Biuro Literackie/ Ukraina

6. Wiesław Myśliwski Ostatnie rozdanie /ZNAK/ Polska

7. Kazimierz Orłoś Historia leśnych kochanków /Wydawnictwo Literackie/ Polska

8. Pavol Rankov Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej), przekł. Tomasz Grabiński /Książkowe Klimaty/ Słowacja

9. Tomasz Różycki Tomi. Notatki z miejsca postoju /Zeszyty Literackie/ Polska

10. Jaroslav Rudiš Koniec punku w Helsinkach, przekł. Katarzyna Dudzic /Książkowe Klimaty/ Czechy

11. Eustachy Rylski Obok Julii /Wielka Litera/ Polska

12. Ziemowit Szczerek Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian /korporacja ha!art./ Polska

13. Martin Šmaus Dziewczynko, roznieć ogieniek, przekł. Dorota Dobrew /Książkowe Klimaty/ Czechy

14. Jáchym Topol Warsztat diabła, przekł. Leszek Engelking /W.A.B./ Czechy

Wśród nominowanych prym wiodą książki pochodzące z naszego rodzimego podwórka (5) oraz te autorstwa naszego południowo-zachodniego sąsiada (4). Można by było powiedzieć, że w tym roku jury skupiło się jedynie na naszych słowiańskich sąsiadach (Ukraina, Rosja, Słowacja), jednak wśród powyższej czternastki pojawia się perełka w postaci Albanii.

Listę finalistek, które powalczą o Nagrodę Główną oraz przyznawaną po raz pierwszy nagrodę publiczności im. Natalii Gorbaniewskiej (uhonorowanie zmarłej w ubiegłym roku przewoniczącej jury) poznamy na początku września.

W ubiegłym roku nagrodzona została ukraińska powieść Muzeum porzuconych sekretów Oksany Zabużko.

Poezja? Nuda. Zbiór wersów złożonych bez ładu i składu, z których i tak nic konkretnego nie wynika. Podobno gdzieś w tych minimalistycznych tekstach skrywa się jakieś drugie dno, jednak kto by się tam go dopatrywał. Szkoda na to czasu.

Czas raz na zawsze obalić mit głoszący, że poezja jest zarezerwowana jedynie dla wybranych, że tworzy ona ścianę, przez którą nie sposób się przebić. Jak to zrobić? No cóż, jeśli samo słowo pisane odstrasza potencjalnych czytelników, to może połączyć poezję z innymi dziedzinami sztuki?

Na taki pomysł wpadło wrocławskie Biuro Literackie, które już od kilku lat zachęca zdolnych i kreatywnych twórców do wzięcia na warsztat utworów poetyckich i stworzenia na ich podstawie własnego dzieła. Do tej pory wiersze dały inspirację do stworzenia etiud filmowych oraz komiksów. W tym roku do tego repertuaru dołączają trzy nowe opcje: piosenka, scenariusz oraz projekt artystyczny realizowany w przestrzeni miejskiej.

Nadeszła pora na kontynuację mojej literackiej podróży po świecie. Tym razem, zainspirowana laureatką tegorocznej edycji Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”, wybieram się na Ukrainę.

Co wiemy na temat literatury naszego południowo-wschodniego sąsiada?

Prawdopodobnie niewiele. Próbowałam przypomnieć sobie jakiegoś klasycznego pisarza ukraińskiego i niestety, chociaż starałam się jak mogłam, to jednak żadna taka postać nie przyszła mi do głowy. Sprawdziłam w internecie – choć przed moimi oczami wyświetliła się długa lista nazwisk wraz z ważnymi dziełami, to żadne z nich nie brzmiało znajomo. W sumie nie ma się czemu dziwić – z pisarzami rosyjskimi (od których rozpoczęłam moją wędrówkę szlakiem literatury zagranicznej) każdy ma styczność na etapie szkoły średniej, jednak tych ukraińskich się niestety pomija. Czy to znaczy, że w świecie ukraińskiej literatury nie ma nic godnego uwagi? Bzdura!

Odstawmy klasyków na bok, bo to nie z nimi chcę się w czasie tej podróży zapoznać, i spójrzmy na twórczość współczesną. Wystarczy dobrze poszperać w ofercie naszych polskich wydawnictw i nagle okaże się, że tu i ówdzie pojawiają się książki napisane przez naszych sąsiadów. Może nie przedostały się one do zbiorowej świadomości Polaków (smutna kwestia promocji), jednak ci bardziej wymagający czytelnicy raczej nie mogą mieć powodu do narzekania.

Kogo więc czyta się obecnie na Ukrainie? Wśród nazwisk popularnych autorów pojawia się  Lubko Deresz (w Polsce jego książki, m.in. Kult wydawał Prószyński i S-ka), Irena Karpa (jej Freud by płakał ukazał się w serii „Europejki” wydawnictwa Czarne), Serhij Żadan (na początku tego roku nakładem Czarnego ukazał się jego Woroszyłowgrad) oraz  Oksana Zabużko, której Muzeum porzuconych sekretów (W.A.B.) otrzymało w tym roku wspomnianą już nagrodę „Angelus”. Tak się więc składa, że książki popularne na Ukrainie pojawiają się z mniejszym lub większym poślizgiem również u nas.

Wybór nie jest mały, jednak zdecydowałam się na rozpoczęcie tej literackiej przygody z prozą pani Zabużko. Czytając jej 700(!)-stronicową powieść sprawdzam bowiem nie tylko jak i o czym pisze się na Ukrainie (wiem, że jedna książka nie prezentuje obiektywnie kondycji, w jakiej znajduje się literatura danego kraju, ale wydaje mi się, że ta dobrze oddaje pewne ciekawe trendy), ale również czy ów tom zasłużył sobie na wspomnianą nagrodę (pokonując m.in. Orłosia, Pilcha i Twardocha).

A czy wy mieliście kiedyś styczność z literaturą ukraińską?

Ps. Dziękuję mojej kochanej Roksolanie za pomoc merytoryczną.

Właśnie odbyła się gala Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2013. W tym roku główną nagrodę zdobyła:

Oksana Zabużko

Muzeum porzuconych sekretów

tłum. Katarzyna Kotyńska

(W.A.B.)

Oksana Zabużko to ukraińska pisarka, poetka i eseistka, autorka m.in. powieści Badania terenowe nad ukraińskim seksem oraz zbioru opowiadań Siostro, siostro.

Jej najnowsza powieść Muzeum porzuconych sekretów to, jak określa wydawca, książka o miłości, pamięci i tożsamości. Została ona doceniona nie tylko w Polsce, w ojczyźnie Zabużko uhonorowana została tytułem Ukraińskiej Książki roku 2010.

Pozostali nominowani:

Jerzy Pilch Dziennik (Wielka Litera)

Szczepan Twardoch Morfina (Wydawnictwo Literackie)

Ludmiła Pietruszewska Jest noc, tłum. Jerzy Czech (Wydawnictwo Czarne)

Karl-Markus Gauss W gąszczu metropolii, tłum. Sława Lisiecka (Wydawnictwo Czarne)

Andrzej Stasiuk Grochów (Wydawnictwo Czarne) 

Kazimierz Orłoś Dom pod Lutnią (Wydawnictwo Literackie)

To ciekawe, że po raz kolejny Angelus nie powędrował w ręce pisarza polskiego. Albo Polska chce być miła dla obcokrajowców, albo ich dzieła po prostu prezentują znacznie lepszy poziom od naszej rodzimej literatury. No cóż, z bólem serca skłaniam się jednak ku tej drugiej opcji.

Właśnie poznaliśmy finałową 7 nominowanych do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Kto w tym roku powalczy o czek na 150 000 złotych oraz statuetkę autorstwa Ewy Rossano?

1. Karl-Markus Gauss W gąszczu metropolii, tłum. Sława Lisiecka (Wydawnictwo Czarne)
2. Kazimierz Orłoś Dom pod Lutnią (Wydawnictwo Literackie)
3. Ludmiła Pietruszewska Jest noc, tłum. Jerzy Czech (Wydawnictwo Czarne)
4. Jerzy Pilch Dziennik (Wielka Litera)
5. Andrzej Stasiuk Grochów (Wydawnictwo Czarne)
6. Szczepan Twardoch Morfina (Wydawnictwo Literackie)
7. Oksana Zabużko Muzeum porzuconych sekretów, tłum. Katarzyna Kotyńska (W.A.B.)

W zeszłym roku doceniony został Milejnko Jergović oraz jego Srda śpiewa o zmierzchu w Zielone Świątki. Warto wspomnieć, że do tej pory nagroda nie powędrowała jeszcze w ręce żadnego polskiego pisarza. Może w tym roku się to zmieni? Odpowiedź na to pytanie poznamy dopiero 19 października po godz. 17:00.

Kogo typujecie na zwycięzcę?