Do tej pory nie powiedziałem chyba jednego dobrego słowa na temat czcionek bezszeryfowych w czytnikach. W każdym razie tego nie pamiętam. Namiętnie natomiast korzystam z czcionek szeryfowych już od czasów pierwszego mojego czytnika. Ten czytnik to Kindle 3 Keyboard, a czcionka to Caecilia. Do czcionek bezszeryfowych jakoś nie mogłem się przekonać nawet czytając na urządzeniach o niższej rozdzielczości ekranu. Aż do teraz.

Atkinson Hyperlegible już od dłuższego czasu jest w czytnikach Tolino

Na chwilę jednak cofnijmy się do wiosny 2023 roku. Pisałem wtedy z żalem o wycofywaniu się producentów czytników z używania ładnych, ale płatnych krojów czcionek (wpis: „Koniec czcionki Caecilia w czytnikach?”). Podawałem przykład Bookeena i Kobo, które zrezygnowały m.in. z Caecilii w swoich urządzeniach. Trochę to przykre, bo gdzie jak nie w czytnikach powinny być ładne czcionki? Choć oczywiście nie każdemu podoba się to samo i może tu trochę za bardzo dramatyzuję. W każdym razie mam listę czcionek, które w nowym czytniku sobie instaluję (jeśli jest taka opcja) i od razu mi lepiej...

Ostatnio przyglądnąłem się liście czcionek, jakie oferuje Rakuten Kobo w czytnikach marki Kobo i Tolino. Jakież było moje zdziwienie, gdy po testowym wybraniu pierwszej z brzegu czcionki bezszeryfowej, zwyczajnie zacząłem z niej korzystać. Wcześniej jakoś do mnie ta czcionka „nie dotarła”, choć widziałem ją parę lat temu w którymś czytniku Tolino. Co prawda korzystam z niej teraz nie na żadnym nowym Kobo czy Tolino, tylko na czytniku o mniejszej rozdzielczości ekranu. I czcionka Atkinson Hyperlegible okazała się lekarstwem na lekko postrzępione brzegi czcionki szeryfowej.

Główne cechy czcionki Atkinson Hyperlegible (źródło: www.brailleinstitute.org)

Atkinson Hyperlegible to czcionka dostępna bezpłatnie zarówno do zastosowań domowych jak i komercyjnych. To by trochę tłumaczyło, dlaczego znalazła się w czytnikach wspomnianych wyżej marek czytników. Ale nie będę marudził, bo zwyczajnie mi się ona podoba. Czcionkę można pobrać ze strony amerykańskiego Instytutu Braille'a. Nazwana została na cześć założyciela tej instytucji w Stanach Zjednoczonych. Opracowano ją pięć lat temu i udostępniono aby pomóc osobom niedowidzącym. Założenia stojące u podstaw projektu przedstawione są następująco:

- zróżnicowanie znaków pisarskich aby łatwiej je było od siebie odróżnić;

- szczególne zwrócenie uwagi na litery o podobnym kształcie w pionie czy poziomie;

- duże światło wewnątrz liter;

- lepiej zaakcentowane zakończenia liter;

- zaokrąglone kształty.

Udostępnione archiwum Atkinson-Hyperlegible-Font-Print-and-Web-2020-0514.zip zawiera m.in. pliki w formacie TTF i OTF. Jeśli nasz czytnik akceptuje samodzielne wgrywanie czcionek, któryś z tych formatów powinien zadziałać. W moim przypadku wgranie plików TTF spowodowało w aplikacji xReader wyświetlanie pustych stron. Natomiast pliki OTF sprawdzają się dobrze. Jeśli lubicie korzystać z czcionek bezszeryfowych, warto spróbować. Jeśli zaś (tak jak ja) czcionek bezszeryfowych nie lubicie, może dajcie szansę krojowi Atkinson Hyperlegible.

Jak zainstalować własne czcionki w czytniku książek:

- w czytnikach PocketBook pliki należy wgrać do istniejącego katalogu system/fonts;

- w androidowych tabletach np. PocketBook, Bigme, Onyx Boox pliki należy wgrać do katalogu xReader/fonts lub fonts;

- w czytnikach Kobo Atkinson Hyperlegible już jest, a w starszych modelach pliki należy wgrać do katalogu fonts;

- w nowszych czytnikach Tolino Atkinson Hyperlegible już jest, a w starszych modelach pliki należy wgrać do katalogu fonts;

- w czytnikach Kindle pliki należy wgrać do katalogu fonts.

Oficjalna strona amerykańskiego Instytutu Braille'a, z której można pobrać czcionkę Atkinson Hyperlegible: https://www.brailleinstitute.org/freefont/

Czytnik marki Bookeen, Kobo i Kindle łączy(ła) jedna rzecz. Do niedawna miały one domyślnie zainstalowaną bardzo ładną czcionkę – Caecilię. Zdaję sobie oczywiście sprawę, że ocena danego kroju czcionki to między innymi kwestia gustu, ale mi się ona zwyczajnie podoba. No i nie bez znaczenia pozostaje fakt, że dobrze się wyświetla na ekranach z papieru elektronicznego. Kiedy mogę, używam głównie tego właśnie kroju. Tak jest od czasu zakupu mojego pierwszego czytnika, czyli Kindle 3 Keyboard.

Caecilia na ekranie czytnika Kobo Aura ONE

Niestety, z bliżej nieokreślonych powodów, po cichutku jest ona usuwana z czytników, a producenci nawet w zamian nie zapewniają nic na podobnym poziomie. Najpierw taki krok wykonała francuska firma Bookeen. Ostatnia aktualizacja oprogramowania czytników tej marki wprowadziła w zasadzie jedną zmianę – usunięcie Caecilii. To jeszcze jakoś zrozumiałem, bo odbyło się to w czasie ogłoszenia upadłości Bookeena i późniejszego przejęcia firmy przez Vivlio. Spodziewam się, że było to cięcie kosztów na opłatach licencyjnych.

Większym zaskoczeniem było dla mnie to, że podobny krok wykonał także Rakuten Kobo. Najnowszy czytnik tej marki – Kobo Clara 2E zwyczajnie nie ma Caecilii zainstalowanej już „od nowości”. A do tej pory była ona obecna w czytnikach Kobo odkąd pamiętam, czyli od recenzji mojego pierwszego czytnika marki Kobo - Kobo Mini, w 2013 roku. Sprawdziłem też, jak to jest w modelu Kobo Aura ONE. Tam Caecilia jest wciąż obecna, choć i Aura ONE i Clara 2E mają zainstalowaną tę samą wersję oprogramowania wewnętrznego (4.35.20400 z 8 grudnia 2022 r.).

Caecilia jest wciąż obecna w czytniku Kobo Aura ONE (ekran po prawej), ale w najnowszym modelu Kobo Clara 2E tego kroju zabrakło (ekran po lewej)

Na placu boju pozostają więc czytniki Kindle. W nich wciąż znajdziemy krój Caecilia lub Caecilia Condensed. Jeden i drugi cieszy moje oko. I oby tak pozostało...

Co w zamian?

Czytniki Bookeen zniknęły z rynku i raczej nowych nie będzie, więc może to nie jest wielki problem w przypadku tej marki. Tu sprawa jest zamknięta. Gorzej w przypadku kolejnych premier Kobo. Kwestia, czy w nowych czytnikach tej marki nie będzie już Caecilii pozostaje otwarta. Sugeruję więc korzystanie z udanego kroju Kobo Nickel lub wgrywanie własnych czcionek.

W sieci jest wiele serwisów, w których udostępniona jest bezpłatna wersja Caecilii w formacie TTF. Trudno mi ocenić ich jakość i legalność, więc nie podaję żadnego konkretnego. Większość czytników umożliwia korzystanie z wgranych samodzielnie czcionek. Tak też zrobiłem w przypadku Clary 2E. W czytnikach Kobo pliki *.TTF należy umieścić w katalogu „fonts” i ewentualnie zrestartować czytnik.

Czy mogę coś polecić w zamian? Całkiem niezła jest amazonowa czcionka Bookerly (więcej we wpisie „Bookerly - nowa czcionka udostępniona przez Amazon do wyświetlania e-booków”). Tym bardziej, że bezpłatnie można ją pobrać z oficjalnej strony Amazonu i używać w swoim czytniku. Czasami korzystam także z Rockwell MT, Sanchez czy Bitter.

Podsumowanie

Komu to przeszkadzało, że była Caecilia? Czy tylko księgowym? Hmmm...

Amazon Ember Bold to czcionka zaprojektowana przez Amazon na potrzeby czytania książek elektronicznych. Najlepiej sprawdza się w urządzeniach mobilnych z ekranem o niższej rozdzielczości i/lub słabszym kontraście. A to dlatego, że jak sama nazwa wskazuje - jest pogrubiona, a poza tym - bezszeryfowa. W listopadzie 2016 roku została upowszechniona w nowszych czytnikach Kindle, choć wcześniej była już obecna w Kindle Oasis (wpis: "Czcionka Amazon Ember Bold trafia na (nowsze) czytniki Kindle"). Wraz z wczorajszą aktualizacją aplikacji Kindle, otrzymały ją również urządzenia mobilne Apple - iPhone'y oraz iPady.

Nowa wersja aplikacji Kindle dla iOS wymaga systemu w wersji 9.0 lub nowszego

Nie jestem zwolennikiem czcionek bezszeryfowych, ale czasami przy okazji testowania czytników, brakowało mi wyrazistego, kontrastowego kroju. Amazon Ember Bold do takich należy. Jest nawet całkiem ładny i poprawnie wyświetla polskie znaki. Tego typu czcionki mogą teraz używać również Ci, którzy korzystają z urządzeń mobilnych Apple i lubią tak wyświetlany tekst i/lub potrzebują bardziej czytelnych liter. W takim przypadku warto zainstalować aktualizację aplikacji Kindle dla iOS.

Ember Bold pojawia się wśród krojów do wybrania w nowej wersji aplikacji Kindle dla iOS

Gdyby ktoś chciał zainstalować sobie ten krój na innym urządzeniu (np. czytniku marki PocketBook lub Kobo), w sieci można znaleźć pliki w formacie TTF. Po wgraniu do pamięci urządzenia, będą widoczne do wyboru w e-bookach. Jeden z udostępnionych zestawów znajduje się tutaj.

Amazon Ember Bold poprawnie wyświetla polskie znaki

Włączenie aplikacji Kindle na urządzeniach z systemem iOS u każdego powinno dziś zaowocować możliwością użycia nowej czcionki.

Otwarcie aplikacji Kindle dla iOS łączy się dziś z niespodzianką - Bookerly

Od dziś w Kindle na iOS można używać kroju Bookerly. To czcionka opracowana przez Amazon specjalnie na potrzeby e-booków. Ostatnio informowałem o podobnej inicjatywie ze strony Google'a. Internetowy gigant wprowadził do wyświetlania e-booków czcionkę Literata. Podoba mi się, ale jej zastosowanie w naszych warunkach jest raczej wątpliwe. Polskie znaki są w niej po prostu brzydkie (co lepiej widać w komputerze niż w czytniku). Im bliżej się im przyglądam, tym bardziej sprawiają wrażenie posklejanych na szybko. Nie jestem w żadnej mierze specjalistą od liternictwa i jako taki mogę z czystym sumieniem stwierdzić, że oczywiście sam bym to zrobił z większym wyczuciem a przynajmniej większą starannością.

Bookerly i Literata w dokumencie OpenOffice

W przypadku czcionki wprowadzonej przez Amazon, sytuacja jest o niebo lepsza. Na pierwszy rzut oka nie podoba mi się jedynie litera „k”. Również cyfry moim zdaniem w Literacie są ładniejsze, bardziej konsekwentnie nawiązują do kroju liter. Ale dopiero po przeczytaniu jakiegoś dłuższego tekstu z Bookerly będę mógł stwierdzić, czy polubię tę czcionkę tak jak wcześniej Caecilię. Mam nadzieję, że wkrótce nowy font zastąpi na przykład Futurę, której nigdy w żadnym czytniku Kindle nie użyłem.

Czcionkę Bookerly można wybrać z listy w aplikacji Kindle, ale jeszcze nie w czytnikach Kindle

Niestety, na razie brak jest możliwości wgrania Bookerly w czytnikach Kindle. Można się spodziewać, że ta czcionka zostanie udostępniona w następnej aktualizacji oprogramowania wewnętrznego (firmware) kindelków. W zasadzie nie da się jej w tym momencie wgrać samodzielnie, chyba że w czytniku jest jailbreak.

Jeśli jednak ktoś jest zdeterminowany i chciałby już dziś cieszyć się w e-bookach w nowych modelach Kindle (Kindle 7, czy Paperwhite 2) nową czcionką, może to zrobić poprzez konwersję dokumentu do formatu AZW3. Rozwiązaniem może być osadzenie czcionki przy pomocy programu calibre. Należy w nim podczas konwersji np. wybrać opcję „osadź użyte czcionki” lub „osadź czcionkę” i wskazać pliki z czcionką Bookerly. Po skopiowaniu tak zapisanej książki w formacie AZW3 do czytnika przez kabel USB, trzeba jeszcze w ustawieniach czcionek danej książki wskazać „Publisher Font”. Książka powinna wyświetlać się z użyciem osadzonej czcionki.

Podczas konwersji w calibre, należy wybrać opcję osadzania czcionek

No i najważniejsze, pliki czcionki (wyodrębnione z tabletu Kindle Fire przez użytkowników forum XDA) można pobrać tutaj...

[Aktualizacja 16 IV 2022 r.]

Amazon oficjalnie udostępnił opracowane przez firmę czcionki. W pakiecie znaleźć można zarówno wspomnianą we wpisie Bookerly jak i później dodany krój Ember. Wszystkie potrzebne do instalacji pliki TTF można pobrać tutaj.